Tối hôm qua nạp card điện thoại, được tặng 100%, vui.
Ngày hôm ấy đi qua quán em, thấy em cười, lòng bối rối lạ lùng. Tìm cách xin số của em, tối về nhắn tin. Những dòng tin trong sáng, ngây thơ từ em, bất giác vui.
Kiểm tra giữa kỳ, cô cho lật vở, cô cho trao đổi bài, bất giác vui.
Sáng mơn man da thịt, chợt cuộn tràn cảm xúc, thấy vui, hóa ra mình chưa biến thành đá.
Đi học, trong lớp có chuyện, tự nhiên có nhỏ kia đứng ra lên tiếng bênh mình. Chài ai, vui.
Kiểm tra tài khoản, còn ít tiền. Lại hóa ra, khi mình nghèo nhất, và thất nghiệp, mình lại để dành được tiền, là sao ? Vui.
Ngắm mình trong gương, da mặt dạo này láng mịn, có vẻ trắng hơn. Chài ai, mặc đồ cũng đẹp hơn nữa. Thía mà có đứa bảo béo quá, giảm cân đi. Khìn à, ta chuẩn body nhá. Vui.
Tắm táp cả tháng trời, mới phát hiện ra mình dùng chai shower Xmen để gội đầu, hèn gì cả tháng nay cứ ngứa, tưởng đâu không hợp chai dầu gội mới, hóa ra, nó là shower. Xớn xác, mai mốt ai tặng gì, nhớ đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng nha ku. Lập tức đổi lại bằng Enchanteur, heheh, thơm dễ sợ.
Pé thật là dễ thương, dạo này biết anh thi IPL thì tìm cách giúp hết sức, thành ra cũng hem nỡ từ chối đi chơi cùng pé. Cảm giác pé đang thích anh... Vui, hóa ra mình cũng còn có giá, tưởng đâu là hàng chợ bị dạt ><. Nhưng pé à, anh đang tâm trạng không good, pé đừng có tiến xa hơn nhe, pé và anh hem có kết quả gì đâu....
Em luôn luôn lịch sự và lễ phép đúng mức, đến nỗi .... "quá đáng"...ghét quá đi ><. hết vui
(entry này không hình vì hem có hình nào thích hợp)
Sunday, November 23, 2008
Tuesday, November 18, 2008
8 sự thật về đàn ông
1. Hầu hết phụ nữ không nhận thấy rằng đàn ông thực sự cần chuyện ái ân để kết nối tâm hồn, tình cảm với một cô gái.
2. Thân thiết, gần gũi luôn đứng đầu trong danh sách những điều đàn ông quan tâm nhất.
Nếu bạn có thể chia sẻ hết thảy niềm vui, ước mơ và khao khát của mình với một người đàn ông, người ấy chắc chắn sẽ làm bất cứ điều gì để bạn được vui và hạnh phúc.
3. Trong một mối quan hệ, đàn ông thích mọi cái đơn giản, rõ ràng. Càng rắc rối họ càng mất hứng.
4. Dù buồn ngủ díp cả mắt, họ vẫn luôn sẵn sàng “nghênh chiến” trong “chuyện yêu đương”.
5.Phụ nữ có cố thế nào đàn ông cũng không thể hiểu được những điều các bà các cô ngụ ý. Tốt nhất là cứ nói thẳng ra.
6. Thực thà mà nói, đàn ông không để tâm đến chuyện nội y của phụ nữ có làm thành một bộ hay không.
7. Phụ nữ chẳng biết được họ khiến đàn ông điên thế nào khi cứ hỏi “anh đang nghĩ gì thế?”. Phần lớn thời gian đàn ông chẳng nghĩ gì cụ thể cả.
8. Cuối cùng đàn ông phải thú nhận một điều là họ cảm thấy rất khó nói lời xin lỗi. Phụ nữ cần cho họ thời gian và cơ hội bày tỏ lòng hối cải theo cách riêng của mình.
Huyền Trang
TheoCosmopolitan
lại thêm 1 phát hiện đáng chán phèo
Thương mẹ
Tối qua, đi học về khuya. Thằng em gõ cửa bảo "Mẹ cho tiền anh nè"
Cầm những tờ polime mà thương mẹ muốn rớt nước mắt. Mẹ thương mình lắm, thương nhiều lắm mà mình cũng thương mẹ nữa. Mỗi lần về quê thấy mẹ cứ túi bụi quần quật với những công việc nhà là thương mẹ khôn xiết. Làm dâu mấy mươi năm trời đến giờ mới có được chút xíu cuộc sống riêng, nhưng nào mẹ đã được nghỉ ngơi. Vừa phải chăm cuộc sống riêng cho ba mẹ lúc về già đã yếu sức lại còn chăm lo cho ông bà nội cũng đã cao tuổi hạc. Cuộc sống bây giờ chỉ còn những người già quanh quẩn bên nhau sớm hôm bởi con cái đã đi lên thành phố hết.
Nhớ ngày nào tối, trời lạnh căm căm, con nằm đâu lưng với mẹ để lấy hơi ấm, vì một tay mẹ không thế ôm hết các con vào lòng. Mẹ sinh 4 đứa con, mà một anh đã đi rất sớm đến nay thỉnh thoảng vẫn còn thấy mẹ khóc vì nhớ. 3 đứa còn lại mỗi đứa mỗi tính, được cái đều hiền và ngoan cả. Đêm lạnh, một giường 3 con, mẹ không ôm hết, đành bảo con đâu lưng mẹ lấy hơi ấm. Mà sao lúc đó lưng mẹ nóng đến thế. Nóng lắm, con nằm được một lúc lại lùi ra, rồi khi lạnh lại rúc vào...Nhớ mà thương không kể hết.
Con là đứa mà mẹ ít lo lắng nhất trong 3 đứa. Mẹ luôn bảo thế. Nhưng thật ra, mình vẫn cảm thấy mẹ thương mình nhìu chứ không phải ít lo nghĩa là không thương nữa. Mới 12 tuổi đã tách mẹ đi học xa, rồi 15 tuổi làm giấy tờ con nuôi cho người ta... Thỉnh thoảng cứ thấy mẹ trách mình sao không lo được cho con mình hay sao mà phải đi cho. Rồi mấy bận khi mình có chuyện, mẹ lại tất tả chạy lên Sài Gòn để mong che chở cho con khỏi những cơn giông bão... Mình những lúc ấy muốn chui vào lòng mẹ, khóc cho đã nhưng không. Mình cứng rắn hơn và khôn hơn, cũng ít kể với mẹ hơn và giấu 1 mình. Nhiều đêm, con trẻ nằm ngủ nhớ mẹ trong mộng mị, khóc ướt gối...
Rồi thì con cũng lớn, đã tốt nghiệp ra trường, đi làm có chút đỉnh tiền. Thế là dạo đó cứ hay về nhà thăm ba mẹ, hàng tuần đều về. Lúc nào cũng nhét tận đáy giỏ những món đồ dùng cho ba mẹ. Khi thì ít hộp cá mòi, lúc lại chai Clear hay xà bông thơm, thức ăn... Những lúc đó, thấy mẹ nhìn mình âu yếm...Nhưng con làm thế có khiến mẹ lo lắng ? Mẹ nói với ba, với chị là sao mà nó khác lạ...lại chưa có người yêu, không biết có bị vấn đề gì không...
Hôm tốt nghiệp, mẹ cứ ngắm mình xúng xính trong áo choàng đỏ mà ánh mắt mẹ long lanh. Thấy mẹ đang "tranh" với mom cái quyền chụp hình với con. Thương mẹ lắm. Mẹ có công sinh ra và nuôi dưỡng cơ thể và linh hồn con, còn mom là người nâng đỡ cho con trưởng thành. Mẹ và mom con đều thương yêu cả. Về mẹ hỏi "thấy mẹ có giống bà nhà quê không ? ". Con bảo: "Mẹ đẹp nhất!!!"
Mấy hôm nay, thất nghiệp 3 tháng ở nhà chăm ông nội. Mẹ gọi lên thường xuyên hỏi han, động viên. Nhiều lúc thương mẹ, muốn chạy về dưới ở hẳn vài ngày, nhưng lại thôi. Cái tính của con, khi có gì đó hãnh diện, con mới muốn khoe với mẹ, chứ về nhà, thấy mẹ chặc lưỡi "tội nghiệp con tôi" là lại đau thắt ruột, chịu không thấu.
Mẹ biết không, con không chịu nỗi những khi me nghe được chuyện con nhức đầu, những khi mẹ biết con phải "chiến đấu" chống lại "bão" trong nhà, hay là khi con thất nghiệp, đi làm không ổn... Cầm những đồng tiền mẹ gửi "trợ cấp" cho con khi không tiền lại không nỡ xài. Những đồng tiền ít ỏi này là chắc chiu bao ngày thức trắng đêm khi heo đẻ con, là những ngày mẹ quanh quẩn bên chuồng heo ú nụ, là những ngày ba còng lưng ngoài đồng lúa nắng cháy, là những hôm ba dầm mưa đi lên vuông khóm... Con sẽ không nỡ xài.
Tay sờ những đồng polime ram ráp chứ không sạch sẽ tinh tươm, con biết có cả mồ hôi, nước mắt và những đêm trắng của ba mẹ. Con thương ba mẹ nhiều...
Con hiện tại chưa có gì hết. Nhưng với những gì trong tay, tương lai ba mẹ có thể tin ở con là sẽ có.
Monday, November 17, 2008
Migraine
1/ Migraine không có dấu hiệu thần kinh báo trước
Thông thường khoảng vài giờ trước khi đau đầu, bệnh nhân cảm thấy người mệt mỏi, bứt rứt, dễ cáu gắt, hay ngáp vặt... Sau đó là cơn đau đầu thực thụ. Cơn đau thường bắt đầu vào lúc sáng sớm khi ngủ dậy hoặc vào ban đêm, hiếm khi xảy ra ban ngày, mức độ đau từ từ tăng dần và đạt mức tối đa sau vài giờ. Thoạt đầu, trẻ đau một bên đầu ở vùng trán hoặc trán-thái dương, sau có thể lan ra toàn bộ đầu rồi kết thúc ở bên đối diện nhưng không bao giờ đau lan ra vùng mặt. Trong cơn đau, sắc mặt bệnh nhân xanh tái, da lạnh, nổi gai ốc, người bệnh có cảm giác thái dương như giãn căng ra, mạch máu ở thái dương nẩy đập theo nhịp tim, kèm theo là cảm giác lợm giọng, buồn nôn, nôn, một số trường hợp còn chóng mặt, mất thăng bằng... Một đặc điểm nữa là cơn đau tăng lên khi gắng sức, khi tiếp xúc với ánh sáng, tiếng động mạnh, giảm đi khi nghỉ ngơi yên tĩnh trong bóng tối và khi chườm lạnh hoặc day hai bên thái dương. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân khi đau đầu rất nhạy cảm với mùi, có khi họ còn ngửi thấy mùi lạ, tuy nhiên khám bệnh trong cơn đau không có dấu hiệu khách quan về thần kinh. Tiến triển của cơn đau đầu loại này khác nhau tùy từng bệnh nhân, cơn đau có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Ở một số bệnh nhân, cơn đau có chu kì dài, hàng tháng hoặc hàng năm mới bị một lần, một số khác, cơn đau lặp lại thường xuyên, từ cơn này sang cơn khác, từ đầu bên này qua đầu bên kia nhưng bao giờ cũng đau nặng hơn ở một bên đầu.
2/ Migraine có dấu hiệu thần kinh báo trước
Là rối loạn chức năng tạm thời của não, xuất hiện trước đó ít phút báo hiệu cơn đau đầu sẽ đến ngay sau đó. Những dấu hiệu này thường là rối loạn thị giác, cảm giác và rối loạn ngôn ngữ. Về thị giác, bệnh nhân cảm tưởng như có những vân sáng lấp lánh ngoằn nghèo chạy trước mắt hoặc mọi vật xung quanh có màu sắc rực rỡ, một số trường hợp lại không nhìn thấy gì trong vài giây đến vài phút (mù tạm thời). Về cảm giác, người bệnh cảm thấy như có kiến bò hoặc tê cóng ở một bên miệng, tay. Những rối loạn ngôn ngữ hay gặp là nói khó, không hiểu lời người khác hoặc không nói được. Trong đa số các trường hợp, trình tự của các rối loạn này theo thứ tự như sau: Loạn thị giác rồi đến rối loạn cảm giác và ngôn ngữ, tất cả diễn ra trong vòng vài phút và cuối cùng là cơn đau đầu với đặc điểm tương tự như đau đầu trong bệnh Migraine không có dấu hiệu thần kinh báo trước.
3/ Migraine tương đương hay còn gọi là cơn kịch phát Migraine
Biểu hiện bằng những triệu chứng kịch phát về thần kinh, tâm thần, tiêu hóa như chóng mặt, rối loạn thị giác, giác quan, đau bụng dữ dội, nôn, rối loạn tâm thần hoang tuởng, ảo giác cấp tính… Những cơn đau này thuờng xảy ra đột ngột rồi nhanh chóng kết thúc. Sau cơn đau, bệnh nhân hoàn toàn bình thường nhưng có một điều đặc biệt là khi bệnh nhân đi khám bệnh hay làm xét nghiệm thì không phát hiện tổn thuơng thực thể. Do đó các trường hợp này rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh động kinh cục bộ, đặc biệt là động kinh thực vật.
Chính vì các triệu chứng của Migraine đa dạng như vậy nên để chẩn đoán chính xác, bệnh nhân cần khám chuyên khoa thần kinh, làm một số xét nghiệm như điện não đồ, chụp X quang sọ, chụp mạch sọ não nhằm loại trừ một số bệnh có nét giống Migraine như động kinh, tai biến mạch máu não, u não...
ĐIỀU TRỊ Migraine
Điều trị cắt cơn Migraine khi các cơn cách xa nhau, các thuốc thường dùng là thuốc giảm đau thông thường như Aspirin, Paracetamol, Indomethacin... Nếu không đỡ thì dùng thuốc cắt cơn đặc hiệu là dẫn xuất của ergotamin như Gynergen, Migwell hoặc thuốc kháng Serotonin như Sumtriptan. Việc điều trị dự phòng khi tần xuất các cơn đau đầu dày, ít nhất là 3 cơn mỗi tháng trở lên, các thuốc hay dùng là dẫn xuất của ergotamin và chất kháng serotonin như nói ở trên, ngoài ra còn dùng thuốc chẹn beta giao cảm (Avlocardyl), thuốc ức chế kênh calci (Sibelium),5mg thuốc chống trầm cảm (Amitriptylin)... Các thuốc trên có nhiều tác dụng phụ do đó chỉ được dùng khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Ngoài ra, bệnh nhân cần tránh một số yếu tố có thể gây khởi phát cơn đau nửa đầu như hạn chế ăn sữa bò, sô cô la, pho-mát, tránh một số thứ có thể gây dị ứng (tùy từng bệnh nhân). Cuối cùng là điều trị ngoại khoa, vấn đề này chỉ đặt ra khi điều trị nội khoa thất bại. Các phương pháp hay áp dụng là phẫu thuật cắt động mạch thái dương nông, áp lạnh động mạch thái dương.
BS. BÙI HỒNG THANH
Đau nửa đầu, các BS gọi là migraine, là chứng bệnh đau đầu hay gặp nhất ở phụ nữ. Các BS chuyên khoa cho biết có ít nhất 5% tổng số phụ nữ bị đau nửa đầu, có nghĩa là ở Việt Nam ta có cả triệu phụ nữ bị căn bệnh này hành hạ, ít nhất là 1 lần trong đời. Thực tế, đa phần các thư hỏi về đau đầu được gửi tới chuyên mục phòng mạch của "Thế giới phụ nữ" là đau nửa đầu. Đàn ông cũng có thể bị bệnh này, nhưng ít hơn nhiều, và thường cũng không nặng bằng chị em. Bệnh không gây chết người hay tàn phế, nhưng ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt và nghề nghiệp.
Trước khi lên cơn đau đầu, nhiều người thấy có các đốm sáng lấp lánh trước mắt, hoặc mắt mờ đi, chói mắt sợ ánh sáng. Lại có một số ít người ngửi thấy mùi lạ, tê nửa người, yếu bại nửa người, chóng mặt… Nhưng cũng có người không hề có các biểu hiện báo trước như vậy. Sau 20 phút bắt đầu có đau đầu. Thường bị đau một nửa, một bên đầu, do vậy mới gọi là đau nửa đầu. Nhưng cũng có nhiều người đau toàn bộ đầu, hoặc một vùng bất kỳ nào ở đầu, ví dụ đau ở sau ót, cũng vẫn là bệnh đau nửa đầu. Đau đầu thành cơn rõ rệt, đau giật theo nhịp mạch maú đập, hay đau liên tục, có người bị đau dữ dội không chịu được. Trong cơn đau người bệnh hay cảm thấy chói mắt, sợ tiếng ồn, chỉ muốn nằm yên tĩnh quay mặt vào tường. Đa số trong khi đau đầu có chóng mặt và buồn nôn. Nhiều người nôn thốc nôn tháo và chóng mặt quay cuồng. Cơn đau kéo dài khoảng vài giờ, có khi nguyên ngày hoặc thậm chí 2-3 ngày. Đau giảm dần rồi hết hẳn. Có người sau khi nôn ói xong, ngủ một giấc, dậy hết đau đầu. Sau khi hết cơn đau đầu, có thể còn thấy mệt mỏi uể oải vài ngày rồi mới hết hẳn. Tóm lại, đau nửa đầu là chứng đau đầu thành cơn rõ rệt, hết cơn là hết đau đầu. Đau có thể ở bất kỳ vùng nào hoặc toàn bộ đầu nhưng vẫn gọi là bệnh đau nửa đầu. Đau thường kèm chóng mặt, nôn ói.
Các bé gái hiếm khi bị chứng đau đầu này. Thường phụ nữ chỉ bắt đầu bị bệnh khi đã dậy thì. Nhiều chị em khi tới ngày cần dùng tới những thứ "có cánh" hay không có cánh, làm bằng "vật liệu siêu thấm", thì lại bị bệnh này hành hạ; Hoặc trong một tháng bị vài cơn đau, nhưng tới ngày ấy thì cơn nặng hơn nhiều. Aáy là chứng đau nửa đầu hành kinh (menstrual migraine). Cứ 10 người bị bệnh đau nửa đầu, thì có quá nửa cảm thấy giảm hẳn hoặc thậm chí không còn cơn đau nào trong thời kỳ mang thai. Vậy cần khám bệnh và điều trị ở đâu ?
Khi cảm thấy bị bệnh đau nửa đầu, nên khám BS chuyên khoa Nội Thần kinh. Đôi khi BS yêu cầu ghi điện não đồ, hay thậm chí chụp sọ não bằng máy chụp X quang cắt lớp điện toán (CT scan). Những xét nghiệm này nhằm bảo đảm rằng đau đầu ở người bệnh không phải là do những nguyên nhân nguy hiểm khác, mà đúng là bệnh đau nửa đầu. Nếu cơn đau nhẹ, chỉ cần dùng thuốc giảm đau thông thường, kiểu như Panadol hay Alaxan. Nếu cơn đau nặng, có thể cắt cơn bằng Tamik. Khi đang nôn ói, không thể nuốt viên Tamik được, thì chọc thủng viên thuốc rồi ngậm dưới lưỡi, thuốc sẽ ngấm qua lưỡi vào máu. Nếu bị những cơn đau lặp đi lặp lại, hành hạ nhiều không chịu nổi, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống và công việc, thì dùng Sibelium. Thường người ta khuyên dùng mỗi tối 1 viên, liên tục 6 tháng liền để khỏi hẳn bệnh. Ở bên Tây - Mỹ, người ta ưa dùng một thứ thuốc, gọi là Sumatriptan. Cũng có khi BS dùng Amitriptyllin, Periactin, hay thậm chí thuốc chống động kinh để ngăn cơn đau. Dù là thuốc gì, và dù cách điều trị có vẻ đơn giản, tôi vẫn khuyên bạn đọc nên khám và dùng thuốc theo hướng dẫn của BS chuyên khoa Nội Thần kinh.
Ðiều trị chứng đau nửa đầu từ vừa đến nặng như thế nào ?
Cần dùng thuốc để cắt đứt cơn migraine khi đau đầu mức độ trung bình hay nặng. Các loại thuốc này khác với những thuốc giảm đau thường dùng nêu ở trên. Thay vì làm giảm cơn đau những loại thuốc này có tác dụng chống lại nguyên nhân gây đau đầu, và còn có thể làm co động mạch thái dương. Hai loại thuốc thường dùng là triptan và ergot
Triptan là gì ?
Triptan có khả năng gắn vào các thụ thể của serotonin trên thành mạch và các sợi thần kinh vì vậy nó làm giảm quá trình viêm cũng như làm co mạch. Ðiều này làm chấm dứt cơn đau đầu. Loại thuốc thuộc nhóm triptan thế hệ đầu tiên là sumatriptan (Imitrex). Ở Mỹ, thuốc này được dùng bằng đường tiêm, uống, hay dùng dạng xịt qua mũi. Zolmitriptan (Zomig)và rizatriptan (Maxalt) là hai loại thuốc mới hơn có thể dùng bằng đường uống hay thuốc ngậm tan trong miệng. Naratriptan (Amerge) , almotriptan (Axert), frovatriptan (Frovalan) thì chỉ dùng để uống mà thôi.
Theo nguyên tắc, nhóm thuốc này chỉ được kê đơn khi các loại thuốc giảm đau thông thường không có hiệu quả. Nhưng những nghiên cứu gần đây thì cho rằng có thể dùng triptan ngay từ ban đầu để trị chứng đau nửa đầu này nhất là khi nó làm bệnh nhân suy nhược.
Triptan nên dùng trước khi cơn đau đầu xuất hiện hoặc khi cơn đau đang còn nhẹ. Việc dùng thuốc sớm giúp tăng hiệu quả của thuốc, giảm tác dụng phụ, giảm nguy cơ tái phát cơn đau trong vòng 24 giờ sau. Dùng thuốc sớm ,tripan có thể làm mất đi hơn 80% cơn đau trong vòng 2 giờ.
Tác dụng phụ của triptan là gì ?
Các tác dụng phụ thường gặp của triptan là : đỏ bừng mặt, gây cảm giác ngứa da, cảm giác nghẹn cổ, nặng ngực. Ngoài ra, thuốc còn làm bệnh nhân lơ mơ nửa tỉnh nửa mê, choáng váng, mệt mỏi. Tuy nhiên đó chỉ là những tác dụng phụ trong thời gian ngắn, không đáng ngại lắm.
Tác dụng phụ nguy hiểm nhất là gây nhồi máu cơ tim và làm bệnh nhân bị đột quỵ khi thuyên tắc mạch máu tim hoặc não. Dù tác dụng điều trị của triptan là làm co các động mạch vùng đầu, nhưng nó cũng có thể gây co thắt mạch vành vì vậy có thể gây nhồi máu cơ tim, nhất là ở những bệnh nhân có bị xơ vữa động mạch, lòng mạch bị thu hẹp lại do lắng đọng các mảng xơ vữa, hoặc bệnh nhân hay có những cơn co thắt mạch vành gây đau ngực trước đây (còn được gọi là chứng đau ngực biến thái Prizmetal). Vì vậy triptan không chỉ định cho những bệnh nhân đã từng bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hay bệnh nhân có dấu hệu của bệnh xơ vữa động mạch (dấu hiệu của xơ vữa động mạch có thể là đau ngực, dấu hiệu thiếu máu cơ tim thoáng qua hay dấu hiệu đi lặc cách hồi do tình trạng cung cấp máu cho chi dưới không liên tục vì lòng mạch bị hẹp do mảng xơ vữa).
Một số bệnh nhân bị xơ vữa động mạch mà không có triệu chứng gì cả, được gọi là thể im lặng. Vì vậy, trước khi cho bệnh nhân dùng thuốc cần kiểm tra lại nếu bệnh nhân có bất kì dấu hiệu nào thuộc nhóm nguy cơ của bệnh xơ vữa động mạch. Các yếu tố nguy cơ đó là hút thuốc, tiểu đường, cao huyết áp, tăng lipoprotein có tỉ trọng thấp (LDL- một loại lipoprotein có hại vì nó làm tăng luợng cholesterone trong máu), béo phì, nam giới trên 40 tuổi, phụ nữ mãn kinh, hoặc có người thân trong gia đình từng bị nhồi máu cơ tim khi còn trẻ. Những đối tượng nguy cơ này nếu phải dùng thuốc thì ngay lần dùng đầu tiên cần theo dõi điện tim liên tục.
Triptan khi dùng có thể tương tác với một số thuốc. Ví dụ khi dùng chung với các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRIs - thuộc nhóm thuốc điều trị trầm cảm), vài báo cáo cho thấy có thể xảy ra hội chứng serotonin. Hội chứng này gồm :nhầm lẫm, hay quên, sốt, rung cơ, tăng huyết áp, tiêu chảy, đổ mồ hôi. Vài loại thuốc trong nhóm này như sumatriptan, zolmitriptan và rizatriptan có thể tương tác với nhóm thuốc ức chế men monoamine oxidase. Hay như propanolol có thể làm tăng nồng độ rizatriptan trong máu, cimetidine (Tagamet) lại làm tăng nồng độ zolmitriptan.
Triptan không nên dùng cho phụ nữ có thai và trẻ nhỏ.
Ergot là gì ?
Cũng có tác dụng đẩy lùi cơn đau đầu migraine, trong thành phần có chứa ergotamine (Ergomar, Wigraine, Cafergot) và dihydroergotamine (Migranal,Tamik, DHE - 45). Ergot cũng có tác dụng làm co mạch nhưng ái lực của thuốc với tim nhiều hơn triptan, vì vậy tác dụng trên tim của thuốc kéo dài hơn, và việc dùng thuốc không an toàn bằng triptan. Ergot cũng gây buồn nôn và nôn nhiều hơn triptan, nó còn gây tăng co cơ trơn tử cung, vì vậy ở phụ nữ có thai nếu dùng thuốc có thể bị sảy thai hay sanh non.
Midrin là gì ?
Cũng là thuốc điều trị đau đầu do căng thẳng và chứng đau nửa đầu migraine, dùng kết hợp với isometheptene (thuốc gây co mạch), acetaminophen (thuốc giảm đau) và dichloralphedazone (thuốc an thần). Nên dùng trước cơn đau để có tác dụng tốt. Không nên dùng cho bệnh nhân bị tăng huyết áp, suy thận, tăng nhãn áp, bệnh gan, xơ vữa động mạch. Không dùng cùng với nhóm thuốc ức chế men monoamine oxidase.
Có loại thuốc nào khác để trị đau nữa đầu hay không ?
Narcotic và thuốc có chứa butalbital đôi khi cũng được dùng để điều trị chứng đau nửa đầu. Tuy nhiên những thuốc này có khả năng gây nghiện, vì vậy không nên dùng ngay từ ban đầu. Thuốc có thể chỉ định cho những bệnh nhân điều trị không hiệu quả với các thuốc giảm đau thông thường nhưng lại không sử dụng được triptan (do đang mang thai hay có bệnh tim mạch kèm theo).
Ðối với bệnh nhân dễ nôn, nên dùng kèm với một loại thuốc chống nôn khác như prochlorperazine (Compazine), hoặc metoclopramide (Reglan). Nếu bệnh nhân nôn nhiều khiến thuốc không thể hấp thu bằng đường uống thì có thể dùng DHE - 45, prochlorperazide (Compazine), valproate (Depacon).
Phòng ngừa chứng đau nửa đầu bằng cách nào ?
Có hai cách để phòng ngừa chứng đau nửa đầu :
1. Tránh các yếu tố khởi phát cơn đau
2. Dùng thuốc phòng tránh
Thực sự không có cách nào có thể tránh 100%, mà áp dụng các biện pháp này chỉ có thể làm giảm số cơn đau.
Các yếu tố khởi phát cơn đau nửa đầu là gì ?
Chỉ một số ít những bệnh nhân bị chứng đau nửa đầu là tìm được nguyên nhân khởi phát cơn đau rõ ràng, còn đa phần không xác định được.
Những bệnh nhân này có thể xuất hiện cơn đau nếu trước đó họ có một trong các yếu tố sau : stress, rối loạn giấc ngủ, ăn kiêng, hormone, khi bị chói mắt, do một số mùi nào đó, khói thuốc lá, hay do dùng một số thức ăn như pho mai cũ, sôcôla, bột ngọt, các chất nitrite, aspartame, cà phê. Ở một số phụ nữ, trong chu kỳ kinh nguyệt, khi nồng độ estrogen trong máu giảm thấp cũng khởi phát cơn đau đầu. Thời gian từ khi tiếp xúc với các yếu tố khởi phát đến khi đau đầu có thể từ vài giờ đến hai ngày. Không nhất thiết bệnh nhân "phải" đau đầu cứ mỗi khi tiếp xúc với yếu tố khởi phát, ngược lại, không phải là cứ tránh được các yếu tố này là tránh được đau đầu.
Giấc ngủ và chứng đau nửa đầu
Các rối loạn trong giấc ngủ như thiếu ngủ, ngủ không ngon giấc, ngủ không liên tục thường bị đánh thức trong giấc ngủ hay thậm chí ngủ quá nhiều đều được ghi nhận là nguy cơ cho chứng đau nửa đầu và chứng đau đầu do căng thẳng. Tổ chức một giấc ngủ hợp lí có thể làm giảm số lần đau đầu, đồng thời giấc ngủ cũng được cho rằng nó rút ngắn cơn đau.
Ăn kiêng và chứng đau nửa đầu
Ăn kiêng có thể làm khởi phát cơn đau đầu vì ăn kiêng làm phóng thích các hormone gây stress và làm hạ đường huyết.
Ánh sáng và chứng đau nửa đầu
Ánh sáng quá chói hay bất kì điều gì gây kích thích thị giác đều có thể làm cả bệnh nhân lẫn người khoẻ mạnh đau đầu, nhưng bệnh nhân bị chứng bệnh này thì nhạy cảm hơn, nghĩa là chỉ cần kích thích với cường độ yếu hơn là có thể gây đau đầu (ví như ánh sáng mặt trời, ti vi hay đèn flash).
Chất caffein và chứng đau nửa đầu
Chất này có trong nhiều loại thực phẩm như : nước cola, trà, sôcôla, cà phê và cả các thuốc giảm đau thông thường. Dùng caffein với hàm lượng thấp có thể giúp tỉnh táo và tăng khả năng hoạt động, nhưng nếu dùng quá nhiều thì gây mất ngủ, bứt rứt lo lắng và nhức đầu. Ðối với thuốc giảm đau có caffein, lạm dụng nó thì gây chứng nhức đầu kháng thuốc. Hơn nữa, ở một số người dùng caffein liều cao thường xuyên, khi ngưng dùng đột ngột thì cơn đau có khuynh hướng thuyên giảm.
Sôcôla, rượu, tyramine, monosodium glutamate (trong bột ngọt), nitrite, aspartame và chứng đau nửa đầu.
· Sôcôla được khuyến cáo có thể gây đau đầu, nhưng chưa có nghiên cứu nào chứng minh được rõ ràng mối liên hệ này.
· Rượu : cả rượu trắng lẫn rượu đỏ.
· Tyramine (có trong pho mai, rượu, bia, xúc xích nướng, bắp cải muối), dù được cho rằng chất này khởi phát cơn đau đầu, nhưng không có bằng chứng chứng tỏ rằng nếu hạn chế nó thì làm giảm số cơn đau.
· Monosodium glutamate gây đau đầu, đỏ mặt, ra mồ hôi, và đánh trống ngực, nếu dùng lượng nhiều khi đang đói.
· Nitrite và nitrate (có nhiều trong xúc xích, giăm bông, thịt hun khói, dồi).
· Aspartame - một loại chất tạo vị ngọt dùng thay thế cho đường thông thường ở thực phẩm dành cho người ăn kiêng. Các chất này đã được chứng minh là gây đau đầu nhất là khi dùng nhiều.
Hornome sinh dục nữ và chứng đau nửa đầu
Bệnh nhân nữ bị chứng đau nửa đầu thường ghi nhận họ bị nhiều cơn đau đầu hơn khi đang hành kinh. Ðặc biệt một số người chỉ đau đầu vào khoảng thời gian này. Và loại đau đầu này gọi là đau đầu kinh nguyệt . Người ta cho rằng nồng độ estrogen xuống thấp trong chu kì là nguyên nhân của những cơn đau đầu này. Ở phụ nữ dùng thuốc tránh thai, do bản thân thuốc là estrogen tổng hợp, nên vào giai đoạn không dùng thuốc trong một chu kì, nồng độ estrogen trong máu giảm xuống, và bệnh nhân xuất hiện cơn đau đầu.
Bệnh nhân bị chứng đau nửa đầu nên làm gì ?
Nếu đau nhẹ không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày, thì người bệnh có thể dùng các loại thuốc giảm đau thông thường. Nếu có vài cơn đau nặng hơn trong một tháng, hay đau không giảm khi dùng thuốc giảm đau, thì bệnh nhân nên điều chỉnh cuộc sống sao cho tránh được các yếu tố khởi phát cơn đau. Có thể tham khảo vài cách sau :
- Ði ngủ và thức dậy đúng giờ mỗi ngày.
- Tập thể dục mỗi ngày, ngay cả khi đang đi du lịch hay khi công việc quá bận. Thể dục có thể giúp giấc ngủ ngon hơn đồng thời làm giảm đau đầu (cả số lượng lẫn cường độ cơn đau). Không nên tăng cường độ tập luyện quá nhanh, nên từ từ, vì gắng sức thể lực có thể làm khởi phát cơn đau nhất là bệnh nhân mập quá khổ.
- Không nên bỏ bữa ăn cũng như ăn kiêng lâu quá.
- Hạn chế stress bằng cách vận động và dùng các phương pháp thư giãn khác.
- Không uống quá hai cốc cà phê mỗi ngày, để hạn chế caffein.
- Tránh ánh sáng mạnh, có thể đeo kính râm khi đi nắng nếu như ánh nắng là một yếu tố khởi phát cơn đau.
- Tránh các thức ăn nguy cơ như đã nêu ở trên bằng cách theo dõi chế độ ăn hàng ngày. Tất nhiên không thực tế khi tránh hết tất cả các loại thức ăn đó (nêu tránh thì lấy gì mà ăn ??), mà cố gắng tránh loại nào biết chắc chắn sẽ gây đau đầu nếu ăn vào.
Các loại thuốc nào để phòng ngừa cơn đau đầu migraine ?
Ðó là những thuốc dùng hàng ngày để giảm số cơn đau và thời gian đau, không phải là thuốc dùng khi đang trong cơn đau đầu. Có các nhóm thuốc sau :
1 .Thuốc ức chế beta:
Khóa các tác dụng của các chất adrenergic (adrenaline) lên thụ thể beta.
Các thuốc này làm chậm nhịp tim, dùng điều trị tăng huyết áp, cơn đau thắt ngực, loạn nhịp tim nhanh (đánh trống ngực), điều trị cho bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim. Cơ chế làm giảm đau không rõ, có thể do ức chế sản xuất prostaglandin, serotonin, hay tác dụng trực tiếp lên thành mạch.
Các thuốc ức chế beta thường dùng : propanolol (Inderal), atenolol (Tenormin), metoprolol (Lopressor, Lopressor LA, Toprol XL), nadolol (Corgard), và timolol (Blocadren). Các thuốc này được dung nạp khá tốt, tuy nhiên nó có thể gây khó thở ở bệnh nhân bị hen suyễn, viêm phế quản mãn, khí phế thủng. Thuốc cũng nguy hiểm cho bệnh nhân có nhịp tim chậm hoặc bị block tim vì nó có thể làm tim đập chậm hơn. Ngoài ra thuốc còn làm nặng các triệu chứng của suy tim. Các tác dụng phụ khác của thuốc là lơ mơ, tiêu chảy, táo bón, mệt mỏi, giảm sức chịu đựng, mất ngủ, buồn nôn, trầm cảm, mất trí nhớ, ảo giác, bất lực.
2 .Thuốc chống trầm cảm
Cơ chế của thuốc là làm giảm các chất dẫn truyền thần kinh, norepinephrine, serotonin. Các thuốc thường dùng như amitriptyline (Elavin), nortriptyline (Pamelor, Aventyl) ,doxepine (Sinequan), imipramine (Tofranil), protriptyline.
Các tác dụng phụ của thuốc gồm : tăng nhịp tim, mờ mắt, tiểu khó, khô miệng, táo bón, thay đổi cân nặng, và hạ huyết áp tư thế.
Không dùng cùng các thuốc ức chế monoamine oxidase, như isocarboxazid (Marplan), phenelzine (Nardil), tranylcypromine (Parnate), procarbazine (Matulane), có thể gây động kinh và tử vong khi bệnh nhân sốt cao. Dùng thật thận trọng cho bệnh nhân bị động kinh vì nó làm tăng nguy cơ lên cơn động kinh. Bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt cũng cần cẩn trọng khi dùng thuốc vì thuốc càng làm cho bệnh nhân tiểu khó. Bệnh nhân bị tăng nhãn áp, thuốc có thể làm cho bệnh nặng hơn. Thuốc còn gây hiệu quả an thần mạnh nếu dùng kết hợp với các chất gây ức chế hoạt động của não khác như cồn, barbiturate, narcotic, nhóm benzodiazepine (như lorazepam - Ativan, diazepam - Valium, temazepam - Restori, oxazepam - Serax, clonazepam - Klonopin, zolpidem - Ambien). Epinerphrine không nên dùng cùng amitriptyline vì nếu kết hợp cả hai thuốc có thể gây cơn tăng huyết áp ác tính.
3 .Thuốc kháng serotonin :
Methysergide (Sansert) chống đau đầu bằng cách gây co mạch và kháng viêm. Methylergonovine là dẫn xuất từ methysergide, có cơ chế tác dụng tương tự. Nhưng nhóm thuốc này ít được dùng vì có nhiều tác dụng phụ. Nghiêm trọng nhất là làm xơ hoá lòng niệu quản khiến tắc nghẽn đường dẫn tiểu gây trào ngược nước tiểu về thận. Trào nguợc nước tiểu làm bệnh nhân đau vùng hông lưng và cuối cùng sẽ dẫn đến suy thận. Methysergide còn làm xơ hoá phổi, gây đau ngực, khó thở, thở nông.
4 .Thuốc ứng chế kênh canxi :
Tác dụng của thuốc là khóa các kênh đưa canxi vào trong tế bào cơ tim và thành mạch, làm giảm sức co cơ tim, làm giảm nhịp tim và hạ huyết áp. Thuốc này dùng để điều trị tăng huyếp áp, đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim, loạn nhịp tim (rung nhĩ chẳng hạn). Thuốc còn có tác dụng khoá serotonin, một hoá chất có trong sợi thần kinh, vì thế đôi khi có thể dùng để điều trị chứng đau nửa đầu.
Những thuốc thuộc nhóm này có thể kể là : diltiazem (Cardizem, Dilacor, Tiazac), verapamin (Calan, Verelan, Isoptin) và minodipine.
Tác dụng phụ thường gặp là : táo bón, buồn nôn, đau đầu, phù, nổi mẫn ở da, hạ huyết áp, lơ mơ, choáng váng. Dùng diliazem hay verapamine cho bệnh nhân suy tim, các triệu chứng của suy tim có thể nặng hơn vì thuốc làm giảm sức co bóp của cơ tim. Thuốc còn làm chậm sự đào thải và làm tăng nồng độ trong máu của carbamazepine (Tegretol), simvastatin (Zocor), atorvastatin (Lipitor), Iovastatin (Mevacor), nếu dùng đồng thời và có thể làm bệnh nhân bị ngộ độc thuốc.
5 . Thuốc chống động kinh :
Thuốc chống động kinh có thể dùng như phenobarbital, gabapentin, valproic acid. Cơ chế tại sao không rõ.
Những ai nên dùng thuốc để phòng ngừa đau nửa đầu ?
Không phải mọi bệnh nhân đều phải dùng thuốc. Những bệnh nhân mà đáp ứng tốt với thuốc giảm đau thông thường thì không nên phòng bằng các thuốc này. Chỉ những bệnh nhân sau đây đuợc khuyến cáo dùng thuốc :
- Dùng thuốc trị khi cơn đau hơn hai lần một tuần.
- Có hơn hai cơn đau mà không đáp ứng với thuốc trong vòng một tháng.
- Đau đầu ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.
- Chống chỉ định với các thuốc trị cơn đau như có bệnh tim, bị đột quỵ, có thai, hay không có khả năng dung nạp thuốc vì tác dụng phụ của nó.
Tác dụng của thuốc ngừa đau đầu là gì ?
Các thuốc này làm giảm số cơn đau cũng như thời gian kéo dài của mỗi cơn, nhưng không có khả năng "tống khứ" cơn đau. Tỉ lệ thành công của các loại thuốc này khoảng 50%, thành công tức là làm giảm hơn một nửa số lần đau đầu. Thuốc nên dùng bắt đầu với liều thấp, sau đó tăng dần liều để tránh bớt tác dụng phụ. Ðôi khi bệnh nhân không thấy đuợc tác dụng của thuốc trong thời gian 2-3 tháng đầu sử dụng vì tác dụng của thuốc là từ từ.
Dùng thuốc điều trị ngừa đau nửa đầu như thế nào là thích hợp ?
Cách dùng thuốc ngừa đau đầu thích hợp nhất :
- Bác sĩ gia đình nên là người kê toa và hướng dẫn cách sử dụng.
- Khi quyết định chọn loại thuốc nào cần xem xét các tác dụng phụ của nó và các bệnh liên quan mà bệnh nhân đang có.
- Propanolol nên được dùng đầu tiên để phòng ngừa đau đầu, nhưng có thể gây ra cơn hen suyễn cho bệnh nhân, khi bệnh nhân lần đầu dùng thuốc.
- Amitriptyline là thuốc thường dùng nhất.
- Dùng từ liều thấp đến cao, tăng liều từ từ nếu cần thiết. Cách này làm hạn chế các tác dụng phụ của thuốc. Khi dùng thuốc thường xuyên trong thời gian dài, nếu cần ngưng thuốc cũng không nên ngưng đột ngột mà phải từ từ. Vì nếu ngưng thuốc đột ngột có thể làm tái phát cơn đau đầu.
- Nếu cần có thể dùng hơn một thuốc. Ngược lại có thể không cần dùng thuốc mà áp dụng cách thực hiện hành vi sức khoẻ đúng.
Ðiều trị đau đầu từng cơn như thế nào ?
Giống như chứng đau nửa đầu có hai cách để điều trị: bệnh nhân bị đau đầu từng cơn, đó là dùng thuốc để cắt đứt cơn đau đầu và cách thứ hai là dùng thuốc ngăn ngừa cơn đau đầu xảy ra. Thuốc cắt đứt cơn đau có khả năng làm ngưng cơn đau khi nó đang diễn ra, còn thuốc ngăn ngừa cơn đau thì có thể làm giảm số lượng cũng như thời gian đau.
Ðiều trị cắt đứt cơn đau có thể bằng cách cho bệnh nhân thở oxy 100% 8 -10 lít / phút bằng mặt nạ không thở lại trong thời gian từ 10 - 15 phút song song đó là cho bệnh nhân dùng Triptan (có thể là Sumatriptan, dùng qua xông mũi, tiêm dưới da hay tiêm bắp) hay Ergot (như DHE chẳng hạn, dùng tiêm tĩnh mạch, tiêm dưới da, tiêm bắp).
Thuốc ức chế kênh canxi, verapamil (như Calan, Veralan, Isoptin) cũng là những thuốc được lựa chọn để ngăn ngừa cơn đau đầu. Một số loại khác như valproate, ergotamine, lithium, methysergide. Verapamil đôi khi cũng có thể dùng kết hợp với các thuốc ngừa đau đầu khác. Nên dùng thuốc các thuốc ngừa đau đầu sớm trước mỗi đợt đau đầu, và kéo dài hơn hai tuần khi đau đầu đã hết. Sau đó nên giảm liều từ từ. Có thể dùng prednisone với liều giảm dần trong 1 -2 tuần đầu điều trị, vì lúc này các thuốc ngừa đau đầu chưa có tác dụng. Phải sau hai tuần dùng thì các thuốc trên mới có tác dụng, trong khi đó prednisone lại có khả năng cải thiện đau đầu hiệu quả.
Ðiều trị đau nửa đầu do kinh nguyệt như thế nào ?
1. Nên dùng thuốc sau khi đau đầu khởi phát. Thường thì các thuốc cắt cơn đau đầu thông thường cũng có khả năng chấm dứt cơn đau đầu do kinh nguyệt.
2. Ðể ngăn ngừa cơn đau đầu kinh nguyệt, nên dùng thuốc ngay trước khi cơn đau đầu xảy ra và kéo dài cho đến khi hết đợt. Có thể dùng estrogen để phòng đau đầu.
3. Ðể giảm số lần cũng như thời gian kéo dài cơn đau, có thể dùng các thuốc ngăn ngừa đau đầu như thuốc ức chế beta, thuốc ức chế kênh canxi, thuốc chống, thuốc chống động kinh, thuốc chống trầm cảm.
Nhóm thuốc NSAIDs như naproxen sodium (Aleve) hay ibuprofen (Avid, Motrin) khá hiệu quả trong việc cắt đứt cơn đau đầu kinh nguyệt. Kết hợp các thuốc giảm đau chứa acetaminophen, aspirin và caffein cũng khá tốt. Nếu đoán trước được cơn đau đầu, có thể dùng NSAIDs khoảng 24 trước khi cơn đau khởi phát và kéo dài cho đến khi nó chấm dứt. Vì cơ chế của NSAIDs là ức chế prostaglandin nên thuốc cũng có khả năng làm giảm đau bụng kinh.
Nhóm triptan (naratriptan, rizatriptan, sumatriptan, zolmitriptan) cũng hiệu quả trong điều trị chứng đau đầu này, đồng thời chống buồn nôn và nôn. Ðể giảm tần số và cường độ đau, dùng sumatriptan 2 -3 ngày trước khi đau và kéo dài cho đến hết đợt. Dùng naratriptan cũng tương tự.
Dihydroergotamine (DHE) dùng dạng xịt hay tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch đều có thể để cắt đứt cơn đau. Ergotamine (dạng uống, đặt hậu môn, hay dạng xịt mũi), DHE (dạng xịt, tiêm bắp, tiêm mạch) có thể dùng trong khi đang hành kinh (trước và sau kỳ kinh vài ngày).
Nếu các thuốc trên không hiệu quả, bác sĩ nên cho bệnh nhân dùng các thuốc ngăn ngừa cơn đau hàng ngày như thuốc ức chế beta, thuốc chống động kinh, thuốc điều trị trầm cảm. Việc lựa chọn thuốc cần căn cứ vào kinh nghiệm của thầy thuốc, vào các tác dụng phụ của thuốc và bệnh căn bản mà bệnh nhân đang có.
Nếu đã dùng các thuốc trên mà vẫn không hiệu quả, thử tăng liều thuốc nhất là khi đang hành kinh. Ðôi khi có thể dùng thử estrogen cho bệnh nhân vì nồng độ estrogen trong máu hạ xuống vào giai đoạn này của chu kỳ kinh nguyệt là một yếu tố khởi phát cơn đau. Trên một số bệnh nhân, estradiol dán ngoài da như TTS50, TTS100, tỏ ra khá hiệu quả nếu dùng trước khi đau đầu 2 ngày và kéo dài trong khoảng 1 tuần. Liều lượng cần theo dõi cận thận vì nếu liều quá cao cũng gây đau đầu nhất là những bệnh nhân dễ mẫn cảm.
Trên những phụ nữ không thể khống chế được đau đầu bằng các loại thuốc trên, có thể dùng thử thuốc ngừa thai uống liều thấp để ổn định nồng độ estrogen.
Ngoài ra, còn có vài loại thuốc khác như tamoxifen, bromocriptine, danazol, hormone kích thích tiết các gonadotropine
(Theo BSGĐ)
---------
Đang uống Tamik và Flunarazine >.<
Thông thường khoảng vài giờ trước khi đau đầu, bệnh nhân cảm thấy người mệt mỏi, bứt rứt, dễ cáu gắt, hay ngáp vặt... Sau đó là cơn đau đầu thực thụ. Cơn đau thường bắt đầu vào lúc sáng sớm khi ngủ dậy hoặc vào ban đêm, hiếm khi xảy ra ban ngày, mức độ đau từ từ tăng dần và đạt mức tối đa sau vài giờ. Thoạt đầu, trẻ đau một bên đầu ở vùng trán hoặc trán-thái dương, sau có thể lan ra toàn bộ đầu rồi kết thúc ở bên đối diện nhưng không bao giờ đau lan ra vùng mặt. Trong cơn đau, sắc mặt bệnh nhân xanh tái, da lạnh, nổi gai ốc, người bệnh có cảm giác thái dương như giãn căng ra, mạch máu ở thái dương nẩy đập theo nhịp tim, kèm theo là cảm giác lợm giọng, buồn nôn, nôn, một số trường hợp còn chóng mặt, mất thăng bằng... Một đặc điểm nữa là cơn đau tăng lên khi gắng sức, khi tiếp xúc với ánh sáng, tiếng động mạnh, giảm đi khi nghỉ ngơi yên tĩnh trong bóng tối và khi chườm lạnh hoặc day hai bên thái dương. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân khi đau đầu rất nhạy cảm với mùi, có khi họ còn ngửi thấy mùi lạ, tuy nhiên khám bệnh trong cơn đau không có dấu hiệu khách quan về thần kinh. Tiến triển của cơn đau đầu loại này khác nhau tùy từng bệnh nhân, cơn đau có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Ở một số bệnh nhân, cơn đau có chu kì dài, hàng tháng hoặc hàng năm mới bị một lần, một số khác, cơn đau lặp lại thường xuyên, từ cơn này sang cơn khác, từ đầu bên này qua đầu bên kia nhưng bao giờ cũng đau nặng hơn ở một bên đầu.
2/ Migraine có dấu hiệu thần kinh báo trước
Là rối loạn chức năng tạm thời của não, xuất hiện trước đó ít phút báo hiệu cơn đau đầu sẽ đến ngay sau đó. Những dấu hiệu này thường là rối loạn thị giác, cảm giác và rối loạn ngôn ngữ. Về thị giác, bệnh nhân cảm tưởng như có những vân sáng lấp lánh ngoằn nghèo chạy trước mắt hoặc mọi vật xung quanh có màu sắc rực rỡ, một số trường hợp lại không nhìn thấy gì trong vài giây đến vài phút (mù tạm thời). Về cảm giác, người bệnh cảm thấy như có kiến bò hoặc tê cóng ở một bên miệng, tay. Những rối loạn ngôn ngữ hay gặp là nói khó, không hiểu lời người khác hoặc không nói được. Trong đa số các trường hợp, trình tự của các rối loạn này theo thứ tự như sau: Loạn thị giác rồi đến rối loạn cảm giác và ngôn ngữ, tất cả diễn ra trong vòng vài phút và cuối cùng là cơn đau đầu với đặc điểm tương tự như đau đầu trong bệnh Migraine không có dấu hiệu thần kinh báo trước.
3/ Migraine tương đương hay còn gọi là cơn kịch phát Migraine
Biểu hiện bằng những triệu chứng kịch phát về thần kinh, tâm thần, tiêu hóa như chóng mặt, rối loạn thị giác, giác quan, đau bụng dữ dội, nôn, rối loạn tâm thần hoang tuởng, ảo giác cấp tính… Những cơn đau này thuờng xảy ra đột ngột rồi nhanh chóng kết thúc. Sau cơn đau, bệnh nhân hoàn toàn bình thường nhưng có một điều đặc biệt là khi bệnh nhân đi khám bệnh hay làm xét nghiệm thì không phát hiện tổn thuơng thực thể. Do đó các trường hợp này rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh động kinh cục bộ, đặc biệt là động kinh thực vật.
Chính vì các triệu chứng của Migraine đa dạng như vậy nên để chẩn đoán chính xác, bệnh nhân cần khám chuyên khoa thần kinh, làm một số xét nghiệm như điện não đồ, chụp X quang sọ, chụp mạch sọ não nhằm loại trừ một số bệnh có nét giống Migraine như động kinh, tai biến mạch máu não, u não...
ĐIỀU TRỊ Migraine
Điều trị cắt cơn Migraine khi các cơn cách xa nhau, các thuốc thường dùng là thuốc giảm đau thông thường như Aspirin, Paracetamol, Indomethacin... Nếu không đỡ thì dùng thuốc cắt cơn đặc hiệu là dẫn xuất của ergotamin như Gynergen, Migwell hoặc thuốc kháng Serotonin như Sumtriptan. Việc điều trị dự phòng khi tần xuất các cơn đau đầu dày, ít nhất là 3 cơn mỗi tháng trở lên, các thuốc hay dùng là dẫn xuất của ergotamin và chất kháng serotonin như nói ở trên, ngoài ra còn dùng thuốc chẹn beta giao cảm (Avlocardyl), thuốc ức chế kênh calci (Sibelium),5mg thuốc chống trầm cảm (Amitriptylin)... Các thuốc trên có nhiều tác dụng phụ do đó chỉ được dùng khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Ngoài ra, bệnh nhân cần tránh một số yếu tố có thể gây khởi phát cơn đau nửa đầu như hạn chế ăn sữa bò, sô cô la, pho-mát, tránh một số thứ có thể gây dị ứng (tùy từng bệnh nhân). Cuối cùng là điều trị ngoại khoa, vấn đề này chỉ đặt ra khi điều trị nội khoa thất bại. Các phương pháp hay áp dụng là phẫu thuật cắt động mạch thái dương nông, áp lạnh động mạch thái dương.
BS. BÙI HỒNG THANH
Đau nửa đầu, các BS gọi là migraine, là chứng bệnh đau đầu hay gặp nhất ở phụ nữ. Các BS chuyên khoa cho biết có ít nhất 5% tổng số phụ nữ bị đau nửa đầu, có nghĩa là ở Việt Nam ta có cả triệu phụ nữ bị căn bệnh này hành hạ, ít nhất là 1 lần trong đời. Thực tế, đa phần các thư hỏi về đau đầu được gửi tới chuyên mục phòng mạch của "Thế giới phụ nữ" là đau nửa đầu. Đàn ông cũng có thể bị bệnh này, nhưng ít hơn nhiều, và thường cũng không nặng bằng chị em. Bệnh không gây chết người hay tàn phế, nhưng ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt và nghề nghiệp.
Trước khi lên cơn đau đầu, nhiều người thấy có các đốm sáng lấp lánh trước mắt, hoặc mắt mờ đi, chói mắt sợ ánh sáng. Lại có một số ít người ngửi thấy mùi lạ, tê nửa người, yếu bại nửa người, chóng mặt… Nhưng cũng có người không hề có các biểu hiện báo trước như vậy. Sau 20 phút bắt đầu có đau đầu. Thường bị đau một nửa, một bên đầu, do vậy mới gọi là đau nửa đầu. Nhưng cũng có nhiều người đau toàn bộ đầu, hoặc một vùng bất kỳ nào ở đầu, ví dụ đau ở sau ót, cũng vẫn là bệnh đau nửa đầu. Đau đầu thành cơn rõ rệt, đau giật theo nhịp mạch maú đập, hay đau liên tục, có người bị đau dữ dội không chịu được. Trong cơn đau người bệnh hay cảm thấy chói mắt, sợ tiếng ồn, chỉ muốn nằm yên tĩnh quay mặt vào tường. Đa số trong khi đau đầu có chóng mặt và buồn nôn. Nhiều người nôn thốc nôn tháo và chóng mặt quay cuồng. Cơn đau kéo dài khoảng vài giờ, có khi nguyên ngày hoặc thậm chí 2-3 ngày. Đau giảm dần rồi hết hẳn. Có người sau khi nôn ói xong, ngủ một giấc, dậy hết đau đầu. Sau khi hết cơn đau đầu, có thể còn thấy mệt mỏi uể oải vài ngày rồi mới hết hẳn. Tóm lại, đau nửa đầu là chứng đau đầu thành cơn rõ rệt, hết cơn là hết đau đầu. Đau có thể ở bất kỳ vùng nào hoặc toàn bộ đầu nhưng vẫn gọi là bệnh đau nửa đầu. Đau thường kèm chóng mặt, nôn ói.
Các bé gái hiếm khi bị chứng đau đầu này. Thường phụ nữ chỉ bắt đầu bị bệnh khi đã dậy thì. Nhiều chị em khi tới ngày cần dùng tới những thứ "có cánh" hay không có cánh, làm bằng "vật liệu siêu thấm", thì lại bị bệnh này hành hạ; Hoặc trong một tháng bị vài cơn đau, nhưng tới ngày ấy thì cơn nặng hơn nhiều. Aáy là chứng đau nửa đầu hành kinh (menstrual migraine). Cứ 10 người bị bệnh đau nửa đầu, thì có quá nửa cảm thấy giảm hẳn hoặc thậm chí không còn cơn đau nào trong thời kỳ mang thai. Vậy cần khám bệnh và điều trị ở đâu ?
Khi cảm thấy bị bệnh đau nửa đầu, nên khám BS chuyên khoa Nội Thần kinh. Đôi khi BS yêu cầu ghi điện não đồ, hay thậm chí chụp sọ não bằng máy chụp X quang cắt lớp điện toán (CT scan). Những xét nghiệm này nhằm bảo đảm rằng đau đầu ở người bệnh không phải là do những nguyên nhân nguy hiểm khác, mà đúng là bệnh đau nửa đầu. Nếu cơn đau nhẹ, chỉ cần dùng thuốc giảm đau thông thường, kiểu như Panadol hay Alaxan. Nếu cơn đau nặng, có thể cắt cơn bằng Tamik. Khi đang nôn ói, không thể nuốt viên Tamik được, thì chọc thủng viên thuốc rồi ngậm dưới lưỡi, thuốc sẽ ngấm qua lưỡi vào máu. Nếu bị những cơn đau lặp đi lặp lại, hành hạ nhiều không chịu nổi, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống và công việc, thì dùng Sibelium. Thường người ta khuyên dùng mỗi tối 1 viên, liên tục 6 tháng liền để khỏi hẳn bệnh. Ở bên Tây - Mỹ, người ta ưa dùng một thứ thuốc, gọi là Sumatriptan. Cũng có khi BS dùng Amitriptyllin, Periactin, hay thậm chí thuốc chống động kinh để ngăn cơn đau. Dù là thuốc gì, và dù cách điều trị có vẻ đơn giản, tôi vẫn khuyên bạn đọc nên khám và dùng thuốc theo hướng dẫn của BS chuyên khoa Nội Thần kinh.
Ðiều trị chứng đau nửa đầu từ vừa đến nặng như thế nào ?
Cần dùng thuốc để cắt đứt cơn migraine khi đau đầu mức độ trung bình hay nặng. Các loại thuốc này khác với những thuốc giảm đau thường dùng nêu ở trên. Thay vì làm giảm cơn đau những loại thuốc này có tác dụng chống lại nguyên nhân gây đau đầu, và còn có thể làm co động mạch thái dương. Hai loại thuốc thường dùng là triptan và ergot
Triptan là gì ?
Triptan có khả năng gắn vào các thụ thể của serotonin trên thành mạch và các sợi thần kinh vì vậy nó làm giảm quá trình viêm cũng như làm co mạch. Ðiều này làm chấm dứt cơn đau đầu. Loại thuốc thuộc nhóm triptan thế hệ đầu tiên là sumatriptan (Imitrex). Ở Mỹ, thuốc này được dùng bằng đường tiêm, uống, hay dùng dạng xịt qua mũi. Zolmitriptan (Zomig)và rizatriptan (Maxalt) là hai loại thuốc mới hơn có thể dùng bằng đường uống hay thuốc ngậm tan trong miệng. Naratriptan (Amerge) , almotriptan (Axert), frovatriptan (Frovalan) thì chỉ dùng để uống mà thôi.
Theo nguyên tắc, nhóm thuốc này chỉ được kê đơn khi các loại thuốc giảm đau thông thường không có hiệu quả. Nhưng những nghiên cứu gần đây thì cho rằng có thể dùng triptan ngay từ ban đầu để trị chứng đau nửa đầu này nhất là khi nó làm bệnh nhân suy nhược.
Triptan nên dùng trước khi cơn đau đầu xuất hiện hoặc khi cơn đau đang còn nhẹ. Việc dùng thuốc sớm giúp tăng hiệu quả của thuốc, giảm tác dụng phụ, giảm nguy cơ tái phát cơn đau trong vòng 24 giờ sau. Dùng thuốc sớm ,tripan có thể làm mất đi hơn 80% cơn đau trong vòng 2 giờ.
Tác dụng phụ của triptan là gì ?
Các tác dụng phụ thường gặp của triptan là : đỏ bừng mặt, gây cảm giác ngứa da, cảm giác nghẹn cổ, nặng ngực. Ngoài ra, thuốc còn làm bệnh nhân lơ mơ nửa tỉnh nửa mê, choáng váng, mệt mỏi. Tuy nhiên đó chỉ là những tác dụng phụ trong thời gian ngắn, không đáng ngại lắm.
Tác dụng phụ nguy hiểm nhất là gây nhồi máu cơ tim và làm bệnh nhân bị đột quỵ khi thuyên tắc mạch máu tim hoặc não. Dù tác dụng điều trị của triptan là làm co các động mạch vùng đầu, nhưng nó cũng có thể gây co thắt mạch vành vì vậy có thể gây nhồi máu cơ tim, nhất là ở những bệnh nhân có bị xơ vữa động mạch, lòng mạch bị thu hẹp lại do lắng đọng các mảng xơ vữa, hoặc bệnh nhân hay có những cơn co thắt mạch vành gây đau ngực trước đây (còn được gọi là chứng đau ngực biến thái Prizmetal). Vì vậy triptan không chỉ định cho những bệnh nhân đã từng bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hay bệnh nhân có dấu hệu của bệnh xơ vữa động mạch (dấu hiệu của xơ vữa động mạch có thể là đau ngực, dấu hiệu thiếu máu cơ tim thoáng qua hay dấu hiệu đi lặc cách hồi do tình trạng cung cấp máu cho chi dưới không liên tục vì lòng mạch bị hẹp do mảng xơ vữa).
Một số bệnh nhân bị xơ vữa động mạch mà không có triệu chứng gì cả, được gọi là thể im lặng. Vì vậy, trước khi cho bệnh nhân dùng thuốc cần kiểm tra lại nếu bệnh nhân có bất kì dấu hiệu nào thuộc nhóm nguy cơ của bệnh xơ vữa động mạch. Các yếu tố nguy cơ đó là hút thuốc, tiểu đường, cao huyết áp, tăng lipoprotein có tỉ trọng thấp (LDL- một loại lipoprotein có hại vì nó làm tăng luợng cholesterone trong máu), béo phì, nam giới trên 40 tuổi, phụ nữ mãn kinh, hoặc có người thân trong gia đình từng bị nhồi máu cơ tim khi còn trẻ. Những đối tượng nguy cơ này nếu phải dùng thuốc thì ngay lần dùng đầu tiên cần theo dõi điện tim liên tục.
Triptan khi dùng có thể tương tác với một số thuốc. Ví dụ khi dùng chung với các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRIs - thuộc nhóm thuốc điều trị trầm cảm), vài báo cáo cho thấy có thể xảy ra hội chứng serotonin. Hội chứng này gồm :nhầm lẫm, hay quên, sốt, rung cơ, tăng huyết áp, tiêu chảy, đổ mồ hôi. Vài loại thuốc trong nhóm này như sumatriptan, zolmitriptan và rizatriptan có thể tương tác với nhóm thuốc ức chế men monoamine oxidase. Hay như propanolol có thể làm tăng nồng độ rizatriptan trong máu, cimetidine (Tagamet) lại làm tăng nồng độ zolmitriptan.
Triptan không nên dùng cho phụ nữ có thai và trẻ nhỏ.
Ergot là gì ?
Cũng có tác dụng đẩy lùi cơn đau đầu migraine, trong thành phần có chứa ergotamine (Ergomar, Wigraine, Cafergot) và dihydroergotamine (Migranal,Tamik, DHE - 45). Ergot cũng có tác dụng làm co mạch nhưng ái lực của thuốc với tim nhiều hơn triptan, vì vậy tác dụng trên tim của thuốc kéo dài hơn, và việc dùng thuốc không an toàn bằng triptan. Ergot cũng gây buồn nôn và nôn nhiều hơn triptan, nó còn gây tăng co cơ trơn tử cung, vì vậy ở phụ nữ có thai nếu dùng thuốc có thể bị sảy thai hay sanh non.
Midrin là gì ?
Cũng là thuốc điều trị đau đầu do căng thẳng và chứng đau nửa đầu migraine, dùng kết hợp với isometheptene (thuốc gây co mạch), acetaminophen (thuốc giảm đau) và dichloralphedazone (thuốc an thần). Nên dùng trước cơn đau để có tác dụng tốt. Không nên dùng cho bệnh nhân bị tăng huyết áp, suy thận, tăng nhãn áp, bệnh gan, xơ vữa động mạch. Không dùng cùng với nhóm thuốc ức chế men monoamine oxidase.
Có loại thuốc nào khác để trị đau nữa đầu hay không ?
Narcotic và thuốc có chứa butalbital đôi khi cũng được dùng để điều trị chứng đau nửa đầu. Tuy nhiên những thuốc này có khả năng gây nghiện, vì vậy không nên dùng ngay từ ban đầu. Thuốc có thể chỉ định cho những bệnh nhân điều trị không hiệu quả với các thuốc giảm đau thông thường nhưng lại không sử dụng được triptan (do đang mang thai hay có bệnh tim mạch kèm theo).
Ðối với bệnh nhân dễ nôn, nên dùng kèm với một loại thuốc chống nôn khác như prochlorperazine (Compazine), hoặc metoclopramide (Reglan). Nếu bệnh nhân nôn nhiều khiến thuốc không thể hấp thu bằng đường uống thì có thể dùng DHE - 45, prochlorperazide (Compazine), valproate (Depacon).
Phòng ngừa chứng đau nửa đầu bằng cách nào ?
Có hai cách để phòng ngừa chứng đau nửa đầu :
1. Tránh các yếu tố khởi phát cơn đau
2. Dùng thuốc phòng tránh
Thực sự không có cách nào có thể tránh 100%, mà áp dụng các biện pháp này chỉ có thể làm giảm số cơn đau.
Các yếu tố khởi phát cơn đau nửa đầu là gì ?
Chỉ một số ít những bệnh nhân bị chứng đau nửa đầu là tìm được nguyên nhân khởi phát cơn đau rõ ràng, còn đa phần không xác định được.
Những bệnh nhân này có thể xuất hiện cơn đau nếu trước đó họ có một trong các yếu tố sau : stress, rối loạn giấc ngủ, ăn kiêng, hormone, khi bị chói mắt, do một số mùi nào đó, khói thuốc lá, hay do dùng một số thức ăn như pho mai cũ, sôcôla, bột ngọt, các chất nitrite, aspartame, cà phê. Ở một số phụ nữ, trong chu kỳ kinh nguyệt, khi nồng độ estrogen trong máu giảm thấp cũng khởi phát cơn đau đầu. Thời gian từ khi tiếp xúc với các yếu tố khởi phát đến khi đau đầu có thể từ vài giờ đến hai ngày. Không nhất thiết bệnh nhân "phải" đau đầu cứ mỗi khi tiếp xúc với yếu tố khởi phát, ngược lại, không phải là cứ tránh được các yếu tố này là tránh được đau đầu.
Giấc ngủ và chứng đau nửa đầu
Các rối loạn trong giấc ngủ như thiếu ngủ, ngủ không ngon giấc, ngủ không liên tục thường bị đánh thức trong giấc ngủ hay thậm chí ngủ quá nhiều đều được ghi nhận là nguy cơ cho chứng đau nửa đầu và chứng đau đầu do căng thẳng. Tổ chức một giấc ngủ hợp lí có thể làm giảm số lần đau đầu, đồng thời giấc ngủ cũng được cho rằng nó rút ngắn cơn đau.
Ăn kiêng và chứng đau nửa đầu
Ăn kiêng có thể làm khởi phát cơn đau đầu vì ăn kiêng làm phóng thích các hormone gây stress và làm hạ đường huyết.
Ánh sáng và chứng đau nửa đầu
Ánh sáng quá chói hay bất kì điều gì gây kích thích thị giác đều có thể làm cả bệnh nhân lẫn người khoẻ mạnh đau đầu, nhưng bệnh nhân bị chứng bệnh này thì nhạy cảm hơn, nghĩa là chỉ cần kích thích với cường độ yếu hơn là có thể gây đau đầu (ví như ánh sáng mặt trời, ti vi hay đèn flash).
Chất caffein và chứng đau nửa đầu
Chất này có trong nhiều loại thực phẩm như : nước cola, trà, sôcôla, cà phê và cả các thuốc giảm đau thông thường. Dùng caffein với hàm lượng thấp có thể giúp tỉnh táo và tăng khả năng hoạt động, nhưng nếu dùng quá nhiều thì gây mất ngủ, bứt rứt lo lắng và nhức đầu. Ðối với thuốc giảm đau có caffein, lạm dụng nó thì gây chứng nhức đầu kháng thuốc. Hơn nữa, ở một số người dùng caffein liều cao thường xuyên, khi ngưng dùng đột ngột thì cơn đau có khuynh hướng thuyên giảm.
Sôcôla, rượu, tyramine, monosodium glutamate (trong bột ngọt), nitrite, aspartame và chứng đau nửa đầu.
· Sôcôla được khuyến cáo có thể gây đau đầu, nhưng chưa có nghiên cứu nào chứng minh được rõ ràng mối liên hệ này.
· Rượu : cả rượu trắng lẫn rượu đỏ.
· Tyramine (có trong pho mai, rượu, bia, xúc xích nướng, bắp cải muối), dù được cho rằng chất này khởi phát cơn đau đầu, nhưng không có bằng chứng chứng tỏ rằng nếu hạn chế nó thì làm giảm số cơn đau.
· Monosodium glutamate gây đau đầu, đỏ mặt, ra mồ hôi, và đánh trống ngực, nếu dùng lượng nhiều khi đang đói.
· Nitrite và nitrate (có nhiều trong xúc xích, giăm bông, thịt hun khói, dồi).
· Aspartame - một loại chất tạo vị ngọt dùng thay thế cho đường thông thường ở thực phẩm dành cho người ăn kiêng. Các chất này đã được chứng minh là gây đau đầu nhất là khi dùng nhiều.
Hornome sinh dục nữ và chứng đau nửa đầu
Bệnh nhân nữ bị chứng đau nửa đầu thường ghi nhận họ bị nhiều cơn đau đầu hơn khi đang hành kinh. Ðặc biệt một số người chỉ đau đầu vào khoảng thời gian này. Và loại đau đầu này gọi là đau đầu kinh nguyệt . Người ta cho rằng nồng độ estrogen xuống thấp trong chu kì là nguyên nhân của những cơn đau đầu này. Ở phụ nữ dùng thuốc tránh thai, do bản thân thuốc là estrogen tổng hợp, nên vào giai đoạn không dùng thuốc trong một chu kì, nồng độ estrogen trong máu giảm xuống, và bệnh nhân xuất hiện cơn đau đầu.
Bệnh nhân bị chứng đau nửa đầu nên làm gì ?
Nếu đau nhẹ không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày, thì người bệnh có thể dùng các loại thuốc giảm đau thông thường. Nếu có vài cơn đau nặng hơn trong một tháng, hay đau không giảm khi dùng thuốc giảm đau, thì bệnh nhân nên điều chỉnh cuộc sống sao cho tránh được các yếu tố khởi phát cơn đau. Có thể tham khảo vài cách sau :
- Ði ngủ và thức dậy đúng giờ mỗi ngày.
- Tập thể dục mỗi ngày, ngay cả khi đang đi du lịch hay khi công việc quá bận. Thể dục có thể giúp giấc ngủ ngon hơn đồng thời làm giảm đau đầu (cả số lượng lẫn cường độ cơn đau). Không nên tăng cường độ tập luyện quá nhanh, nên từ từ, vì gắng sức thể lực có thể làm khởi phát cơn đau nhất là bệnh nhân mập quá khổ.
- Không nên bỏ bữa ăn cũng như ăn kiêng lâu quá.
- Hạn chế stress bằng cách vận động và dùng các phương pháp thư giãn khác.
- Không uống quá hai cốc cà phê mỗi ngày, để hạn chế caffein.
- Tránh ánh sáng mạnh, có thể đeo kính râm khi đi nắng nếu như ánh nắng là một yếu tố khởi phát cơn đau.
- Tránh các thức ăn nguy cơ như đã nêu ở trên bằng cách theo dõi chế độ ăn hàng ngày. Tất nhiên không thực tế khi tránh hết tất cả các loại thức ăn đó (nêu tránh thì lấy gì mà ăn ??), mà cố gắng tránh loại nào biết chắc chắn sẽ gây đau đầu nếu ăn vào.
Các loại thuốc nào để phòng ngừa cơn đau đầu migraine ?
Ðó là những thuốc dùng hàng ngày để giảm số cơn đau và thời gian đau, không phải là thuốc dùng khi đang trong cơn đau đầu. Có các nhóm thuốc sau :
1 .Thuốc ức chế beta:
Khóa các tác dụng của các chất adrenergic (adrenaline) lên thụ thể beta.
Các thuốc này làm chậm nhịp tim, dùng điều trị tăng huyết áp, cơn đau thắt ngực, loạn nhịp tim nhanh (đánh trống ngực), điều trị cho bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim. Cơ chế làm giảm đau không rõ, có thể do ức chế sản xuất prostaglandin, serotonin, hay tác dụng trực tiếp lên thành mạch.
Các thuốc ức chế beta thường dùng : propanolol (Inderal), atenolol (Tenormin), metoprolol (Lopressor, Lopressor LA, Toprol XL), nadolol (Corgard), và timolol (Blocadren). Các thuốc này được dung nạp khá tốt, tuy nhiên nó có thể gây khó thở ở bệnh nhân bị hen suyễn, viêm phế quản mãn, khí phế thủng. Thuốc cũng nguy hiểm cho bệnh nhân có nhịp tim chậm hoặc bị block tim vì nó có thể làm tim đập chậm hơn. Ngoài ra thuốc còn làm nặng các triệu chứng của suy tim. Các tác dụng phụ khác của thuốc là lơ mơ, tiêu chảy, táo bón, mệt mỏi, giảm sức chịu đựng, mất ngủ, buồn nôn, trầm cảm, mất trí nhớ, ảo giác, bất lực.
2 .Thuốc chống trầm cảm
Cơ chế của thuốc là làm giảm các chất dẫn truyền thần kinh, norepinephrine, serotonin. Các thuốc thường dùng như amitriptyline (Elavin), nortriptyline (Pamelor, Aventyl) ,doxepine (Sinequan), imipramine (Tofranil), protriptyline.
Các tác dụng phụ của thuốc gồm : tăng nhịp tim, mờ mắt, tiểu khó, khô miệng, táo bón, thay đổi cân nặng, và hạ huyết áp tư thế.
Không dùng cùng các thuốc ức chế monoamine oxidase, như isocarboxazid (Marplan), phenelzine (Nardil), tranylcypromine (Parnate), procarbazine (Matulane), có thể gây động kinh và tử vong khi bệnh nhân sốt cao. Dùng thật thận trọng cho bệnh nhân bị động kinh vì nó làm tăng nguy cơ lên cơn động kinh. Bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt cũng cần cẩn trọng khi dùng thuốc vì thuốc càng làm cho bệnh nhân tiểu khó. Bệnh nhân bị tăng nhãn áp, thuốc có thể làm cho bệnh nặng hơn. Thuốc còn gây hiệu quả an thần mạnh nếu dùng kết hợp với các chất gây ức chế hoạt động của não khác như cồn, barbiturate, narcotic, nhóm benzodiazepine (như lorazepam - Ativan, diazepam - Valium, temazepam - Restori, oxazepam - Serax, clonazepam - Klonopin, zolpidem - Ambien). Epinerphrine không nên dùng cùng amitriptyline vì nếu kết hợp cả hai thuốc có thể gây cơn tăng huyết áp ác tính.
3 .Thuốc kháng serotonin :
Methysergide (Sansert) chống đau đầu bằng cách gây co mạch và kháng viêm. Methylergonovine là dẫn xuất từ methysergide, có cơ chế tác dụng tương tự. Nhưng nhóm thuốc này ít được dùng vì có nhiều tác dụng phụ. Nghiêm trọng nhất là làm xơ hoá lòng niệu quản khiến tắc nghẽn đường dẫn tiểu gây trào ngược nước tiểu về thận. Trào nguợc nước tiểu làm bệnh nhân đau vùng hông lưng và cuối cùng sẽ dẫn đến suy thận. Methysergide còn làm xơ hoá phổi, gây đau ngực, khó thở, thở nông.
4 .Thuốc ứng chế kênh canxi :
Tác dụng của thuốc là khóa các kênh đưa canxi vào trong tế bào cơ tim và thành mạch, làm giảm sức co cơ tim, làm giảm nhịp tim và hạ huyết áp. Thuốc này dùng để điều trị tăng huyếp áp, đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim, loạn nhịp tim (rung nhĩ chẳng hạn). Thuốc còn có tác dụng khoá serotonin, một hoá chất có trong sợi thần kinh, vì thế đôi khi có thể dùng để điều trị chứng đau nửa đầu.
Những thuốc thuộc nhóm này có thể kể là : diltiazem (Cardizem, Dilacor, Tiazac), verapamin (Calan, Verelan, Isoptin) và minodipine.
Tác dụng phụ thường gặp là : táo bón, buồn nôn, đau đầu, phù, nổi mẫn ở da, hạ huyết áp, lơ mơ, choáng váng. Dùng diliazem hay verapamine cho bệnh nhân suy tim, các triệu chứng của suy tim có thể nặng hơn vì thuốc làm giảm sức co bóp của cơ tim. Thuốc còn làm chậm sự đào thải và làm tăng nồng độ trong máu của carbamazepine (Tegretol), simvastatin (Zocor), atorvastatin (Lipitor), Iovastatin (Mevacor), nếu dùng đồng thời và có thể làm bệnh nhân bị ngộ độc thuốc.
5 . Thuốc chống động kinh :
Thuốc chống động kinh có thể dùng như phenobarbital, gabapentin, valproic acid. Cơ chế tại sao không rõ.
Những ai nên dùng thuốc để phòng ngừa đau nửa đầu ?
Không phải mọi bệnh nhân đều phải dùng thuốc. Những bệnh nhân mà đáp ứng tốt với thuốc giảm đau thông thường thì không nên phòng bằng các thuốc này. Chỉ những bệnh nhân sau đây đuợc khuyến cáo dùng thuốc :
- Dùng thuốc trị khi cơn đau hơn hai lần một tuần.
- Có hơn hai cơn đau mà không đáp ứng với thuốc trong vòng một tháng.
- Đau đầu ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.
- Chống chỉ định với các thuốc trị cơn đau như có bệnh tim, bị đột quỵ, có thai, hay không có khả năng dung nạp thuốc vì tác dụng phụ của nó.
Tác dụng của thuốc ngừa đau đầu là gì ?
Các thuốc này làm giảm số cơn đau cũng như thời gian kéo dài của mỗi cơn, nhưng không có khả năng "tống khứ" cơn đau. Tỉ lệ thành công của các loại thuốc này khoảng 50%, thành công tức là làm giảm hơn một nửa số lần đau đầu. Thuốc nên dùng bắt đầu với liều thấp, sau đó tăng dần liều để tránh bớt tác dụng phụ. Ðôi khi bệnh nhân không thấy đuợc tác dụng của thuốc trong thời gian 2-3 tháng đầu sử dụng vì tác dụng của thuốc là từ từ.
Dùng thuốc điều trị ngừa đau nửa đầu như thế nào là thích hợp ?
Cách dùng thuốc ngừa đau đầu thích hợp nhất :
- Bác sĩ gia đình nên là người kê toa và hướng dẫn cách sử dụng.
- Khi quyết định chọn loại thuốc nào cần xem xét các tác dụng phụ của nó và các bệnh liên quan mà bệnh nhân đang có.
- Propanolol nên được dùng đầu tiên để phòng ngừa đau đầu, nhưng có thể gây ra cơn hen suyễn cho bệnh nhân, khi bệnh nhân lần đầu dùng thuốc.
- Amitriptyline là thuốc thường dùng nhất.
- Dùng từ liều thấp đến cao, tăng liều từ từ nếu cần thiết. Cách này làm hạn chế các tác dụng phụ của thuốc. Khi dùng thuốc thường xuyên trong thời gian dài, nếu cần ngưng thuốc cũng không nên ngưng đột ngột mà phải từ từ. Vì nếu ngưng thuốc đột ngột có thể làm tái phát cơn đau đầu.
- Nếu cần có thể dùng hơn một thuốc. Ngược lại có thể không cần dùng thuốc mà áp dụng cách thực hiện hành vi sức khoẻ đúng.
Ðiều trị đau đầu từng cơn như thế nào ?
Giống như chứng đau nửa đầu có hai cách để điều trị: bệnh nhân bị đau đầu từng cơn, đó là dùng thuốc để cắt đứt cơn đau đầu và cách thứ hai là dùng thuốc ngăn ngừa cơn đau đầu xảy ra. Thuốc cắt đứt cơn đau có khả năng làm ngưng cơn đau khi nó đang diễn ra, còn thuốc ngăn ngừa cơn đau thì có thể làm giảm số lượng cũng như thời gian đau.
Ðiều trị cắt đứt cơn đau có thể bằng cách cho bệnh nhân thở oxy 100% 8 -10 lít / phút bằng mặt nạ không thở lại trong thời gian từ 10 - 15 phút song song đó là cho bệnh nhân dùng Triptan (có thể là Sumatriptan, dùng qua xông mũi, tiêm dưới da hay tiêm bắp) hay Ergot (như DHE chẳng hạn, dùng tiêm tĩnh mạch, tiêm dưới da, tiêm bắp).
Thuốc ức chế kênh canxi, verapamil (như Calan, Veralan, Isoptin) cũng là những thuốc được lựa chọn để ngăn ngừa cơn đau đầu. Một số loại khác như valproate, ergotamine, lithium, methysergide. Verapamil đôi khi cũng có thể dùng kết hợp với các thuốc ngừa đau đầu khác. Nên dùng thuốc các thuốc ngừa đau đầu sớm trước mỗi đợt đau đầu, và kéo dài hơn hai tuần khi đau đầu đã hết. Sau đó nên giảm liều từ từ. Có thể dùng prednisone với liều giảm dần trong 1 -2 tuần đầu điều trị, vì lúc này các thuốc ngừa đau đầu chưa có tác dụng. Phải sau hai tuần dùng thì các thuốc trên mới có tác dụng, trong khi đó prednisone lại có khả năng cải thiện đau đầu hiệu quả.
Ðiều trị đau nửa đầu do kinh nguyệt như thế nào ?
1. Nên dùng thuốc sau khi đau đầu khởi phát. Thường thì các thuốc cắt cơn đau đầu thông thường cũng có khả năng chấm dứt cơn đau đầu do kinh nguyệt.
2. Ðể ngăn ngừa cơn đau đầu kinh nguyệt, nên dùng thuốc ngay trước khi cơn đau đầu xảy ra và kéo dài cho đến khi hết đợt. Có thể dùng estrogen để phòng đau đầu.
3. Ðể giảm số lần cũng như thời gian kéo dài cơn đau, có thể dùng các thuốc ngăn ngừa đau đầu như thuốc ức chế beta, thuốc ức chế kênh canxi, thuốc chống, thuốc chống động kinh, thuốc chống trầm cảm.
Nhóm thuốc NSAIDs như naproxen sodium (Aleve) hay ibuprofen (Avid, Motrin) khá hiệu quả trong việc cắt đứt cơn đau đầu kinh nguyệt. Kết hợp các thuốc giảm đau chứa acetaminophen, aspirin và caffein cũng khá tốt. Nếu đoán trước được cơn đau đầu, có thể dùng NSAIDs khoảng 24 trước khi cơn đau khởi phát và kéo dài cho đến khi nó chấm dứt. Vì cơ chế của NSAIDs là ức chế prostaglandin nên thuốc cũng có khả năng làm giảm đau bụng kinh.
Nhóm triptan (naratriptan, rizatriptan, sumatriptan, zolmitriptan) cũng hiệu quả trong điều trị chứng đau đầu này, đồng thời chống buồn nôn và nôn. Ðể giảm tần số và cường độ đau, dùng sumatriptan 2 -3 ngày trước khi đau và kéo dài cho đến hết đợt. Dùng naratriptan cũng tương tự.
Dihydroergotamine (DHE) dùng dạng xịt hay tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch đều có thể để cắt đứt cơn đau. Ergotamine (dạng uống, đặt hậu môn, hay dạng xịt mũi), DHE (dạng xịt, tiêm bắp, tiêm mạch) có thể dùng trong khi đang hành kinh (trước và sau kỳ kinh vài ngày).
Nếu các thuốc trên không hiệu quả, bác sĩ nên cho bệnh nhân dùng các thuốc ngăn ngừa cơn đau hàng ngày như thuốc ức chế beta, thuốc chống động kinh, thuốc điều trị trầm cảm. Việc lựa chọn thuốc cần căn cứ vào kinh nghiệm của thầy thuốc, vào các tác dụng phụ của thuốc và bệnh căn bản mà bệnh nhân đang có.
Nếu đã dùng các thuốc trên mà vẫn không hiệu quả, thử tăng liều thuốc nhất là khi đang hành kinh. Ðôi khi có thể dùng thử estrogen cho bệnh nhân vì nồng độ estrogen trong máu hạ xuống vào giai đoạn này của chu kỳ kinh nguyệt là một yếu tố khởi phát cơn đau. Trên một số bệnh nhân, estradiol dán ngoài da như TTS50, TTS100, tỏ ra khá hiệu quả nếu dùng trước khi đau đầu 2 ngày và kéo dài trong khoảng 1 tuần. Liều lượng cần theo dõi cận thận vì nếu liều quá cao cũng gây đau đầu nhất là những bệnh nhân dễ mẫn cảm.
Trên những phụ nữ không thể khống chế được đau đầu bằng các loại thuốc trên, có thể dùng thử thuốc ngừa thai uống liều thấp để ổn định nồng độ estrogen.
Ngoài ra, còn có vài loại thuốc khác như tamoxifen, bromocriptine, danazol, hormone kích thích tiết các gonadotropine
(Theo BSGĐ)
---------
Đang uống Tamik và Flunarazine >.<
Sunday, November 16, 2008
Nhận diện đàn ông xấu...
Nếu một người ông khẳng định với bạn: Anh là người đàn ông tốt thì 99,9% anh ta không phải như vậy. Một người đàn ông thực sự tốt sẽ không bao giờ phải tuyên bố mình là ai. Nhưng làm thế nào để phân biệt được đàn ông tốt và đàn ông tồi? Không khó để "bóc mẽ" họ. Dưới đây là những kiểu đàn ông mà phái đẹp nên tránh xa.
Lúc nào cũng chải chuốt
Theo quan sát của Bonnie, 22 tuổi, sinh viên làm thêm ở quán ăn thì những tên lừa tình khoác mẽ một chàng trai tốt thường có một bộ dạng không khó nhận ra kiểu như một chiếc quần trắng trễ với một chiếc áo màu xanh luôn thường chỉ được đóng 3 cúc để lộ ra bộ ngực đầy lông. Với những người đàn ông như thế này, theo Bonnie "hãy tránh xa bằng mọi giá". Chải chuốt, bóng bẩy... đó có thể là một đặc điểm tố cáo đàn ông không tốt.
Gọi âu yếm ngay từ lần gặp đầu tiên
Nếu như gã đàn ông bạn gặp lần đầu tiên trong đời không ngừng gọi bạn là "bé", "em yêu" hay bất cứ từ ngữ nào thể hiện sự âu yếm gần gũi, thì đó đích xác là một gã có vấn đề. "Những câu nói như thế luôn làm tôi sởn gai ốc và cảm nhận ngay được những thứ bất thường. Tôi thường liên tưởng ngay đến những người chỉ muốn "chuyện ấy" ngay từ những lần gặp đầu tiên", Ilyse - một chuyên viên cao cấp về đầu tư chia sẻ. Và đương nhiên, những gã như thế cũng luôn bị cô đặt trong tầm báo động đỏ.
Cư xử tồi với phục vụ
Cũng theo Ilyse, bạn luôn có thể đánh giá được tính cách của một người đàn ông qua cách anh ta đối xử với người phục vụ trong các quán ăn. "Nếu anh ta thô lỗ với họ, chắc chắn trong cuộc sống thường ngày anh ta cũng không phải là một người dễ chịu thậm chí còn có xu hướng bạo lực", Ilyse nói.
"Không có gì tệ hơn việc trong lần hẹn hò đầu tiên với bạn, gã la hét như điên dại với cô hầu bàn ở nhà hàng chỉ vì cô ấy cho hơi ít vodka vào ly martini của anh ta".
Cơ bắp và quá đề cao cái tôi
Lori, một ngôi sao trên đường đua xanh, từng nhấn mạnh một lời khuyên rằng những phụ nữ đáng kính đừng bao giờ nên hò hẹn với một gã cơ bắp hoặc một người đàn ông nghiện chăm sóc và duy trì các bắp cơ của mình. "Họ thường là những gã đàn ông tồi đúng nghĩa bởi vì họ luôn ngạo mạn cho rằng mình là món quà của Chúa", Lori giải thích. Theo Lori, những người đàn ông kiểu này thường "yêu cơ thể họ hơn cả bản thân mình rất nhiều. Và thực tế là trông họ cũng khá... ngốc để bạn nên quyết định tiến xa".
Thiếu dứt khoát
Với Jennifer, một cây viết tự do, thì dấu hiệu số một của những gã đàn ông không đáng để bạn làm quen là thiếu dứt khoát và không có khả năng đưa ra chính kiến.
Chẳng hạn, có những anh chàng hay đưa ra những lời kiểu như: "À, ừ. Anh không chắc thứ 7 anh có lịch gì chưa nhưng có gì anh sẽ gọi cho em sau nhé". Và rồi sau đó anh ta không bao giờ gọi lại. Đừng bao giờ phí công đặt lòng tin vào những gã đàn ông như thế.
Đo lọ nước mắm...
Nếu bạn gặp phải một gã thường xuyên khẳng định rằng anh rất tốt nhưng anh ta lại luôn "đo lọ nước mắm đếm củ dưa hành", cân đong từng đồng chi tiêu của anh ta cho bạn, thì tốt nhất là nên tránh xa anh ta. Diane - một cô gái vừa chia tay bạn trai buồn rầu kể: "Anh ta luôn luôn yêu cầu tôi thanh toán, bất kể lúc nào. Chỉ bởi vì anh ta cho rằng tôi kiếm được nhiều tiền hơn anh ta", thậm chí, theo Diane, "anh ta còn không bỏ tiền ra để làm ấm chính căn nhà của mình trong mùa đông rét mướt".
Đừng nghĩ rằng những người đàn ông như thế họ tốt vì họ giúp bạn giữ tiền, họ biết chi tiêu chừng mực tiết kiệm. Sai. Nếu anh ta từ chối chi tiêu vào những khoản thiết thực nhất và yêu cầu bạn bỏ tiền túi ra mọi lúc, đích thực anh ta là một gã tồi.
(TheoSheknows, vtv.vn)
Châm ngôn đàn ông
- Đừng ca ngợi đàn ông vì họ đẹp, mà cũng đừng khinh họ vì họ xấu trai (Thánh Kinh)
- Những sự yếu hèn của người đàn ông đã làm nên sức mạnh cho người đàn bà (Voltaire)
- Đàn ông hung dữ với ai cũng được trừ vợ ra (Alfred De Musset ---> thế mà...><
- Người đàn ông ít xấu hổ về những tội ác của họ bằng những sự yếu đuối và cái hư vinh của họ (Jean De La Bruyere)
- Người đàn ông khởi sự bằng tình yêu, kết thúc bằng tham vọng, và thường chỉ cảm thấy thật bình thản khi họ chết (Jean De La Bruyere)
- Miệng lưỡi của tình yêu nằm trong mắt chàng (Ph. Flecher)
- Người đàn ông lương thiện có thể yêu như một người điên, nhưng không thể yêu như một người ngu (La Rochefoucauld) ---> mình không lương thiện rồi ><
- Người đàn ông và một người đàn bà thường hay nói chuyện tình bạn trước tình yêu. Tình bạn ấy là một thứ tình giả tạo để che dấu một mối tình bên trong mà cả hai không ai dám nói ra (Marcel Proust)
- Trên đời chỉ có một việc đáng nói là tình yêu vì nó là mầm mống của sung sướng và là nguyên nhân của đau khổ (Ronsard)
- Khi bắt đầu yêu tức là bắt đầu bước vào cuộc sống (Tục ngữ Pháp)
- Muốn biết thế nào là tình yêu thì phải biết sống cho kẻ khác. Sống cho kẻ khác tức là yêu (Godwin)
- Ðời người như một cành hoa mà ái tình là một giọt mật (Victor Hugo)
- Một người đàn ông càng giàu càng khó cho đàn bà chung tình với mình. Họ đã hành động đúng vì không phải có tiền là muốn gì cũng được (Sacha Guitry)
- Cái khổ của đàn ông là vợ ghen, cái khổ của đàn bà là chồng vui tính (Jean Jacque Rousseau)
- Ðàn ông không vợ không tranh đấu. Ðàn bà không chồng không đau khổ (Ciceron)
- Người đàn bà có nhiều lúc đau khổ vô cùng vì sự khắc khổ quá đáng của đàn ông. Tuy nhiên như thế họ không đau khổ bằng một người đàn ông lạnh lùng với vợ không đếm xỉa gì đến gia đình. Khi lấy chồng, người đàn bà gặp một người chồng cương quyết quân tử giàu nghị lực thì không gì làm cho người đàn bà sung sướng cho bằng. Ngược lại, khi gặp một người nhu nhược, lười biếng thật không còn gì đau khổ cho người đàn bà hơn (Gina Lombrosso)
- Tuổi trẻ là tuổi không ngại ngùng gì cả và không ghi ngờ gì cả (Susanna March)
- Muốn giữ chồng một cách hay tuyệt là làm sao cho chồng ghen một chút chút. Muốn mất chồng một cách hay tuyệt là làm sao cho chồng ghen một chút chút thêm một chút chút (Mencken)
- Tình yêu thường làm cho con người mù quáng. Hai kẻ yêu nhau bao giờ cũng cho người mình yêu và những chuyện của mình hoàn toàn hợp lý. Chỉ có những người ngoài mới nhận được đâu là phải đâu là sai (Albert Camus)
- Người ta có thể quyến rũ người đàn bà bằng sự dối trá. Nhưng người ta chỉ chinh phục được người đàn bà bằng tấm lòng chân thật mà thôi (Krassovsky) ---> exactly
- Ái tình và hạnh phúc là hình với bóng, nếu biết bảo vệ thì hạnh phúc sẽ thành sự thật, ngược lại nếu không biết bảo vệ thì hạnh phúc chỉ là một hình ảnh ảo tưởng không bao giờ có (Pascal)
- Muốn đoạt được hạnh phúc trong gia đình, muốn có một người bạn đời lý tưởng, việc đó không quan trọng bằng tự hỏi chính mình đã là người lý tưởng chưa đã? (Lelend Foster Wood)
- Không gì đau đớn cho người đàn bà bằng cảm thấy mình thua sút những người chung quanh bất cứ một phương diện nào, nhất là phương diện tình cảm (Gina Lombrosso)
- Hai kẻ yêu nhau lúc xa nhau còn nói đến chuyện xa nhau là họ còn nhớ tới nhau(Léon Tolstooi) ---> huhuhu
- Khó mà thương yêu được lần thứ hai người mà mình đã hết thương yêu (La Rocheffoucauld) ---> exactly
- Thường thường người ta hay nói mối tình đầu là mối tình đẹp nhất, nhưng chính mối tình cuối cùng mới thật sự là mối tình bất diệt (Jean Paul Sartre)
- Tình yêu chân thật không phân biệt giai cấp tuổi tác, địa vị danh vọng... Nó san bằng tất cả. Nó là vị thần của tình yêu (Lope De Vegas)
- Tạo hóa sinh ra người đàn bà gần như chỉ để cho mình nhận được yêu thương hơn là để thưởng thức, như những đóa hoa thơm làm cho những kẻ chung quanh cảm nhận được trước khi chính mình thụ hưởng, người đàn bà thật đúng là những đóa hoa tình ái (Alphonse Esquiros)
- Ðừng bao giờ cưới một người đàn bà khi họ không yêu mình dù là họ đem đến cho mình một kho vàng (Lope De Vegas)
- Lúc còn làm tình nhân thì người đàn ông là người khổ nhất. Lúc thành vợ chồng rồi, người đàn bà là người thiệt thòi nhiều nhất (W.Shakespeare)
- Trong gia đình cả chồng lẫn vợ đều phải biết phục thiện và thông cảm lẫn nhau. Khi người đàn ông có điều lỗi chớ tránh né trước những lời trách móc của vợ phải công nhận, người đàn bà khi có chuyện trái phải thành thật xin lỗi cùng chồng. Con người không ai toàn mỹ, chuyện vợ chồng cũng thế mà thôi. Biết phục thiện và tha thứ cho nhau thì gia đình càng ngày càng trở nên hạnh phúc, ngược lại càng ngoan cố bao nhiêu thì gia đình càng dễ dàng tan vỡ bấy nhiêu (Gina Lombrosso)
- Ðàn ông giết người bằng hành động. Ðàn bà giết người bằng ánh mắt (Paul Carrel)
- Xứ nào đẹp nhất ư? Xin thưa, xứ mà người yêu của mình đang ở. (I.A.Krylov)
Subscribe to:
Posts (Atom)